Druga płaszczyzna rozwoju wg. Montessori 6-12 lat

Ostatnio pisałam o pierwszej płaszczyźnie rozwojowej z podziałem na wiek 0-3 lat oraz 3-6 lat. Dziś kolej na następny etap czyli dzieci szkolne w wieku 6-12 lat. Dzieci w tym wieku określone zostały przez Montessori jako druga płaszczyzna rozwojowa.

Często w Internecie oraz w ogólnej opinii społecznej można spotkać się z różnymi założeniami montessoriańskimi z okresu przedszkolnego przeniesionymi na etap szkolny. To duży błąd ponieważ dzieci od 6 roku życia mają już zupełnie inną charakterystykę i potrzeby dlatego wsadzenie ich w zasady dla dzieci młodszych nigdy nie zda egzaminu.

W tym artykule przedstawię i opiszę charakterystykę dziecka szkolnego oraz jego potrzeby wynikające z tego etapu rozwoju.

„To niesprawiedliwe!” lub „to nie fair!” zdarzyło Ci się słyszeć takie słowa od Twojego dziecka? To oznaka, że wszystko z nim w porządku nawet jeśli słyszysz to sto razy w ciągu dnia. W drugiej płaszczyźnie rozwojowej dzieci są bardzo wrażliwe na to, aby wszystkiego było po równo (nie według potrzeb) oraz na przestrzeganie ustalonych zasad (stąd częste skarżenie na innych). W tym okresie mogą również zdarzać się sytuacje kiedy dziecko mija się z prawdą lub nie mówi całej prawdy. To również jest sprawdzanie i testowanie, które prowadzi do rozwoju moralności u dziecka. Mnogość takich i podobnych doświadczeń oraz obserwacja osób w otoczeniu dziecka kształtuje jego inteligencję moralną.

W wieku 6-12 lat następuje eksplozja wyobraźni i na tym dziecko bazuje przyswajając wiedzę. Tworzenie nowych światów, przeznaczenia przedmiotów, zakończeń znanych historii to nie wymyślanie i zbędna fantazja. To są podstawy rozwoju dziecka w tym wieku dlatego jest to idealny moment na wprowadzanie mitów, legend czy Wielkich Lekcji. Wielkie Lekcje  zostały zaprojektowane przez Montessori dla dzieci szkolnych, nie przedszkolnych (nic im się nie stanie jeśli wysłuchają Wielkich Lekcji jednak nie zrozumieją ich na takim poziomie jak dzieci szkolne). Montessori projektując swoją metodę dla dzieci w drugiej płaszczyźnie rozwojowej dobrze wiedziała o rozbudzonej wyobraźni dzieci dlatego metoda zawiera opowieści, karty impresjonistyczne oraz Wielkie Lekcje. To one są odpowiedzią na naturalne potrzeby dzieci w wieku szkolnym i dzięki nim dzieci uczą się najefektywniej.

Mario, Pokemony, Lewandowski, Messi lub jeszcze inni bohaterowie są obecni w Waszym domu, gdy dziecko jest w wieku 6-12 lat? Zatem wszystko jest w jak najlepszym porządku. Dzieci mają silną potrzebę posiadania idola, podziwiania go, naśladowania oraz tego, aby był obecny w ich codzienności. Często utożsamiają się z wybraną przez siebie postacią, chcą przeżywać takie same przygody lub robić i tworzyć to co ich bohater. Jak można to wykorzystać do nauki? Będzie to trochę wymagało od Ciebie zachodu, ale warto. Znajdź prawdziwą osobę, która żyje lub żyła i odszukaj ciekawostki na jej temat. Stwórz historię (najlepiej opierając się na założeniach storytellingu), która przedstawi wybraną postać jako bohatera. To nie musi być powszechnie znana i podziwiana postać. Podam Ci przykład mojej opowieści, którą napisałam z okazji Dnia Kobiet. Historia dotyczyła Aleksandry Szczerbińskiej, drugiej żony Piłsudskiego, która pod sukienką i transportowała ładunki wybuchowe. Całą historię znajdziesz TUTAJ, a dzieci po wysłuchaniu jej z otwartymi buziami długo jeszcze wspominały małą Olę oraz jej działania.

Ten punkt łączy się trochę z poprzednim ponieważ dzieci chcą przeżywać niezwykłe przygody, często takie jak ich ulubiony bohater. Naśladują go i wyobrażają sobie najróżniejsze zwroty akcji. W tym okresie możesz zauważyć, że Twoje dziecko, które do tej pory wszędzie Ci towarzyszyło, może miało pewną trudność, gdy znikałaś z pola widzenia nagle przestaje zwracać na Ciebie uwagę. Ważniejsi stają się koledzy i koleżanki, mają z nimi „swoje sprawy”, a rodzice schodzą na dalszy plan. W tym wieku dzieci potrzebują przynależeć do jakiejś grupy, chcą coś robić razem z innymi dziećmi. Mając takie dzieciaki w szkole należy tak zaplanować zajęcia i pracę, aby mogli razem działać. To nie jest czas na to, aby dzieci pracowały indywidualnie, tak jak to było w przedszkolu. Teraz zadbaj o to, aby w sali znalazły się stoliki do prac grupowych lub w parach. Dzieciaki w wieku 6-12 lat muszą ze sobą rozmawiać, wspólnie angażować się w projekty, a także tworzyć społeczność klasową i szkolną.

W tej fazie już dziecko nie pyta „co to?” tylko „dlaczego tak się dzieje?”. Ilość pytań i ich szczegółowość może przyprawić nas o zawrót głowy, ale jest to naturalne w tym wieku. Montessori pisała, że wiek 6-12 lat to okres gdy dziecko ma największy pęd do zdobywania wiedzy, później już tylko spada bo zaczynają buzować hormony, ciało i umysł się zmienia, a młody człowiek skupiony jest na sobie i odkrywaniu nowego ja. Jeśli masz dziecko w drugiej płaszczyźnie rozwojowej to porzuć swoje uprzedzenia, że na coś jest zbyt wcześnie, że ono czegoś nie zrozumie. To są Twoje błędne przekonania, a nie jego ograniczenia. Oczywiście wiedza, którą chcesz mu przekazać musi być zaprezentowana w odpowiedni sposób. Nie ma co oczekiwać, że 8 latek zrozumie wykład nauczyciela, który uczy starsze dzieci. Na podstawie konkretów, opowieści i z dużą aktywnością dziecka – w taki sposób można przekazać praktycznie wszystko dzieciom tak chłonnym wiedzy jak w wieku 6-12 lat.

W przedszkolu dzieci wielokrotnie powtarzały tą samą czynność. Zapewne czytając książki Marii Montessori trafiłaś na przykład dziewczynki pochłoniętej dopasowywaniem cylindrów do tego stopnia, że nic nie było w stanie jej wyrwać z pracy? Wykonała wiele powtórzeń, a na końcu głęboko westchnęła co oznaczało oczyszczenie i zakończenie pracy. Taaaaak… to był etap przedszkolny. Możesz już o nim zapomnieć bo w szkole takie rzeczy się nie dzieją. Teraz dzieciaki potrzebują sensu wykonania pracy oraz różnorodnego opracowywania tematu zainteresowania. Jeśli masz młodego wielbiciela wojsk średniowiecznych to z pewnością jego zainteresowanie będzie krążyło wokół broni, zbroi lub przywódców wojsk. Podsuń mu wartościowe książki w których znajdzie ciekawostki, a następnie niech stworzy na ich podstawie plakat, książeczkę z opowieścią lub makietę. Wielka praca czyli wszystko o czym można powiedzieć WOW! to często interdyscyplinarne projekty tworzone w grupie dzieci polegające na opracowaniu jakiegoś tematu. Co to może być? Np. Dzieci z pomocą gwiazdy do rozbioru zdania tworzą jak najdłuższe zdanie np. o T-Rexie, dzielą je na mniejsze, dodają interpunkcję, a następnie tworzą ilustrację, zapisują zdanie na długiej kartce (często trzeba ją skleić), a następnie oznaczają każde słowo symbolami części mowy. Tak wygląda wielka praca, którą koniecznie trzeba wywiesić gdy będzie skończona, aby inni mogli się nią inspirować.

Druga płaszczyzna rozwojowa jest wyzwaniem dla rodziców i nauczycieli ponieważ już nie mają do czynienia z maluszkiem w wieku przedszkolnym. Teraz to samo dziecko jest człowiekiem o zupełnie innych potrzebach i rozwoju. Tylko wtedy gdy dorosły pozna te potrzeby i naturalne tendencje będzie w stanie odpowiednio podejść do dziecka. Wiele rzeczy stanie się jasne, a dorosły oszczędzi sobie wielu frustracji J