Zastanawiasz się co to są Wielkie Lekcje w metodzie Montessori? Wiesz już co nieco o Montessori, może nawet stosujesz jej elementy w pracy lub w domu. Słyszałaś nazwę Wielkie Lekcje ale nie do końca potrafisz to do czegoś przyporządkować? Może widziałaś piękne zdjęcia z przeprowadzania Wielkich Lekcji i też chciałabyś spróbować? Świetnie, że tu jesteś. Zacznę od początku i postaram się uporządkować Twoją wiedzę.
5 Wielkich Opowieści
Na Wielkich Lekcjach, zwanych również Wielkimi Opowieściami, opiera się szkolny (nie przedszkolny) program nauczania w metodzie Montessori. W przedszkolach montessoriańskich jest dział poświęcony kulturze, jednak tutaj nie powinno się opowiadać Wielkich Lekcji. To jeszcze nie czas na nie. Oczywiście jeśli sześciolatkom zrobimy skróconą wersję opowieści to nic złego się nie stanie, jednak należy pamiętać że są one przeznaczone dla dzieci szkolnych. Opowiadając swoje opowieści Montessori chciała, aby dzieci miały możliwość udzielenia sobie odpowiedzi skąd się tu wzięły? Każdy człowiek zastanawia lub zastanawiał się skąd pochodzi, jaka jest jego historia i co się musiało wydarzyć przez tyle lat, aby dziś mógł tu być. Wielkie Lekcje są próbą odpowiedzi na te pytania.

Powstanie Wszechświata

Powstanie życia na Ziemii

Nadejście człowieka

Historia pisma

Historia liczb
Wielka Rzeka
Jest uznawana za szóstą Wielką Opowieść lecz jest ona przeznaczona dla starszych dzieci (9-12lat) i jest inaczej skonstruowana niż poprzednie. Pięć pierwszych opowieści opowiada wprost o tym jak kształtowała się historia. Nie znajdziemy w nich porównania rzeczywistości do czegoś wymyślonego. Taką metaforę usłyszymy w szóstej opowieści, dlatego jest przeznaczona dla dzieci od 9 roku życia. Wielka Rzeka to historia pewnego państwa i jego departamentów odpowiedzialnych za różne dziedziny życia. Państwo w tym przypadku ilustruje organizm ludzki oraz jego narządy wewnętrzne.
Budowa opowieści
Wielkie Lekcje to panoramiczne opowieści, przedstawiające kolejne wydarzenia historii. Zbudowane są tak, że jedna opowieść wprowadza kolejną tzn. zawsze na końcu opowieści pojawia się zapowiedź tego co będzie w kolejnej. Na początku kolejnej opowieści odwołujemy się do tego co było wcześniej, do poprzedniej historii i w ten sposób tworzymy połączenia w dziecięcych umysłach. Historia nie jest oderwana od rzeczywistości, wręcz przeciwnie mocno osadza dzieje w czasie i przestrzeni. Częste odwoływanie się do tego o czym mówią Wielkie Lekcje powoduje, że dzieci będą łączyły fakty historyczne. A właśnie tego brakuje w standardowej edukacji.

Powstanie Wszechświata
1O czym mówią Wielkie Lekcje? Wszystko zaczyna się od Wielkiego Wybuchu, a nawet tego co było wcześniej. Następnie mówimy o zmianach zachodzących w kosmosie, tworzeniu się galaktyk, gwiazd i planet w tym najważniejszej dla nas – Ziemi. Pierwsza Wielka Lekcja kończy się w momencie gdy Ziemia nie jest już gorąca, a jedynie pozostały ciepłe wody.

Powstanie życia na Ziemi
2W ciepłych wodach pojawia się życie, którego początkowo w ogóle nie widać – tak zaczyna się opowieść o powstaniu życia na Ziemi. Życie się rozwija, w wodzie powstają coraz bardziej złożone organizmy. Gdy to już nie wystarcza, życie wychodzi na ląd by tam przejść kolejne fazy ewolucji, by doświadczać wielkich wymierań, a także aby Ziemia mogła się przygotować na przyjście wyjątkowej istoty – człowieka. Zasygnalizowanie tego, że pojawia się nowy gatunek na Ziemi kończy Drugą Wielką Lekcję.

Nadejście człowieka
3Trzecia opowieść to nie ewolucja człowieka lecz opowieść o tym dlaczego człowiek to inny gatunek niż np. małpa i co takiego nas różni między sobą. Ewolucja człowieka oczywiście występuje również, ale w formie prezentacji po Wielkiej Lekcji.

Historia pisma
4Czwarta Wielka Lekcja to opowieść o rozwoju komunikacji czyli pisma. Jak to się stało, że w ogóle pismo było nam potrzebne? Czy zastanawiałaś się kiedyś jakby to było gdyby go nie było? Malowidła naskalne były początkiem procesu jego rozwoju. Na świecie powstało wiele rodzajów języków oraz pism, ale jeden jest uniwersalny.

Historia liczb
5O tym wyjątkowym języku opowiada piąta Wielka Lekcja. Ten język to liczby, język matematyczny. W pewnym momencie, gdy cywilizacje i handel się rozwijały ludzie mieli potrzebę by zapisywać swoje transakcje, spisywać dobrobyt czy uwiecznić dług jaki mają spłacić inni. Wtedy nauczyli się zapisywać ilości i wartości – to był początek języka matematycznego.
„Ile lat ma świat?”
Ważnym elementem Wielkich Lekcji jest czarna wstęga. Ona jest symbolem Wielkich Lekcji – to na niej rozkłada się rekwizyty, a w trakcie opowieści rozwija się ją. Symbolizuje upływ czasu i rozwój wydarzeń. Oryginalnie czarna wstęga ma 46m. Dlaczego tyle? Kiedy Maria Montessori przebywała w Indiach jedno z dzieci zapytało ją „Ile lat ma świat?”. W odpowiedzi na to pytanie Montessori wymyśliła opowieść podczas której rozwijała długą czarną wstęgę, aby pokazać ile czasu minęło zanim ukształtowała się Ziemia, powstało życie na Ziemi, zanim pojawił się człowiek itd. Czerwony pasek na końcu czarnej wstęgi symbolizuje zapowiedź tego co pojawi się w kolejnej lekcji. 46 m symbolizuje 4,6 miliardów lat czyli wiek Ziemi. Stosuje się również wstęgę, która ma 4,6m. Jest ona praktyczniejsza i da się ją swobodnie rozłożyć w klasie lub domu. Przy tej krótszej nie ma niestety efektu wow wywołanego skalą wstęgi
Tajemnica i wyjątkowość
Niezbędnym składnikiem dobrej opowieści jest również atmosfera, która jej towarzyszy. Wielkie Opowieści w placówkach Montessori to duże i doniosłe wydarzenia, są owiane tajemnicą i wyjątkowością. Nauczyciel powinien opowiadać tak, aby wywołać w dzieciach ciekawość oraz chęć zgłębiania tematu. Jest to dość trudne dla początkujących nauczycieli, ale praktyka czyni mistrza. Najważniejsze to odważyć się i zacząć opowiadać. Na początku może nie być idealnie, ale z czasem będzie coraz lepiej.
Cały rok szkolny z Wielkimi Lekcjami
Wielkie Lekcje opowiada się co roku na początku roku szkolnego. Najpóźniej do połowy października powinny być już zakończone wszystkie opowieści. Można opowiedzieć wszystkie w ciągu jednego tygodnia, można opowiadać co kilka dni lub jedną opowieść na tydzień. Praktyki są różne, ale musisz znaleźć swoją metodę, taką która będzie najlepsza dla Ciebie. Im dzieci starsze tym bardziej szczegółowe i dokładne informacje możesz zawrzeć w opowieści. Inaczej opowiada się dla pierwszaków, a inaczej dla uczniów klasy szóstej.
Pamiętaj, że cały rok szkolny odwołujemy się do Wielkich Lekcji. Każdy punkt podstawy programowej możesz powiązać z jedną z nich. Wskazując na to, że wszystko się ze sobą łączy kształtujesz w dziecięcej wyobraźni holistyczny obraz historii. Mówiąc o wynalazkach wspomnij o tym, że ludzie kiedyś żyli inaczej, przypomnij jak mówiłaś po 3 WL o ludziach pierwotnych i ich życiu. Wynalezienie trwałych schronień było odpowiedzią na ich potrzeby. Podobnie jest z innymi wynalazkami np. druk, żarówka czy Internet – one również były odpowiedzią na potrzeby.
Powodzenia!