Pierwsza Wielka Lekcja to historia o powstaniu Wszechświata. Rozpoczyna ona cykl pięciu Wielkich Lekcji, które prowadzą ucznia poprzez historię ukazując wydarzenia i procesy, które musiały się odbyć, aby człowiek znalazł się w tym miejscu w historii, w którym jest obecnie. Wielkie Lekcje to panoramiczne opowieści, które mają pomóc w znalezieniu odpowiedzi na pytanie: skąd się tu wzięliśmy?
Maria Montessori była osobą wierzącą. Wiara i religia odgrywały dużą rolę w jej pedagogice dlatego opowieść o powstaniu Wszechświata w oryginalnej wersji ma zabarwienie religijne. Bóg, który nie ma rąk lub Bezręki Bóg to tytuł opowieści stworzonej przez Marię Montessori. Tutaj narracją jest to, że Bóg nadał cząsteczkom prawa, a cząsteczki są im posłuszne. Cała opowieść zawiera symbole i elementy związane z religią, choćby anioły, które symbolizują gorące i zimne powietrze.
Istnieje również wersja świecka, pozbawiona zabarwienia religijnego, w której cząsteczki otrzymują prawa i również są im posłuszne jednak tutaj nie mówimy o Bogu lecz o ogólnych prawach (fizyki). Ta opcja jest bezpieczniejsza jeśli mamy w klasie dzieci z różnych wyznań lub gdy sami nie jesteśmy osobami wierzącymi. Po co dzieciom przedstawiać coś w istnienie czego nie wierzymy? Uważam, że należy być autentycznym i szczerym wobec siebie i wobec dzieci. Pokazywanie czegoś tak doniosłego jak Wielka Lekcja przy własnym braku wiary jest jednoznaczne z brakiem szacunku dla dziecka. Mimo, że jestem osobą wierzącą (ale jak to się mówi – niepraktykującą) to bliżej mi do wersji świeckiej i taką właśnie przedstawiam dzieciom.
O tym jak przygotować się do opowiadania Wielkiej Lekcji możesz przeczytać tutaj.
Nieodłącznym i najciekawszym elementem opowieści o Stworzeniu Wszechświata są eksperymenty. Wielki wybuch, parowanie, rozdzielanie ciał stałych, opadanie ciężkich cząsteczek i unoszenie lekkich czy wybuch wulkanu to doświadczenia, które zawsze robią wrażenie na dzieciach. Część z nich nauczyciel prezentuje podczas opowiadania Wielkiej Lekcji. Po wysłuchaniu historii dzieci są już gotowe i mogą samodzielnie wykonać serię eksperymentów.
Eksperymenty, a właściwie serię eksperymentów opracował Mario Montessori. Mają one na celu zobrazowanie i przedstawienie praw fizycznych i chemicznych, które rządzą wszechświatem. Są proste i nie wymagają dużego wkładu ze strony nauczyciela, czasem należy przeprowadzić demonstrację, ale przede wszystkim trzeba wcześniej przygotować dla dzieci karty z eksperymentami. Takie karty dostarczają wskazówek odnośnie przeprowadzenia doświadczenia, zawierają spis potrzebnych rzeczy, czasem nawet są na nich umieszczone informacje mówiące do którego fragmentu Wielkiej Lekcji odnosi się eksperyment. Ekspozycję eksperymentów można wykonać na różne sposoby. Jednym z nich jest wystawienie wszystkich eksperymentów na półkę. Tutaj istnieje ryzyko, że będzie ich zbyt wiele i dziecko nie będzie w tym nadmiarze zagubione. Innym sposobem jest wystawianie na półkę po kilka eksperymentów. To jest mój ulubiony sposób, wystawiam po 3 eksperymenty na tydzień i uważam, że jest to optymalna ilość. Dużym plusem tego sposobu jest to, że eksperymenty czyli tematy związane z powstaniem wszechświata długo goszczą na półkach.
Mamy możliwość bezpośredniego odnoszenia się do nich, a dziecko powoli układa sobie wiedzę w głowie.
Uczniowie wykonują doświadczenia indywidualnie lub w małych grupach, uczą się specjalistycznego słownictwa, a także odkrywają prawa fizyczne i chemiczne. Często stosuje się w szkołach karty eksperymentów na których dzieci zapisują swoje obserwacje. Młodsze dzieci mogą narysować przebieg eksperymentu, starsze zapisują hipotezę, procedurę i obserwacje. Karty eksperymentów sprawiają, że nie jest to “zwykła zabawa” po której jest sporo sprzątania. Konieczność zapisania czy narysowania przebiegu eksperymentu skłania do skupienia się na procesach jakie zachodzą, na obserwacji i odniesieniu do tego co dziecko już zna z codziennego życia.
Karty impresjonistyczne
Podczas opowiadania Wielkiej Lekcji wprowadzamy kilka kart impresjonistycznych dotyczących rozwoju Ziemi. Karty są kluczem do zdobywania dalszej wiedzy. W rozszerzeniach po Wielkiej Lekcji wprowadzamy kolejne karty, które mają dawać konkretne wrażenia (wyobrażenia) danego zjawiska za pomocą obrazu. Dzięki takim skojarzeniom dzieci lepiej i łatwiej zapamiętują przekazywaną wiedzę.
Karty impresjonistyczne są tak skonstruowane, że na jedną kartę przypada jedna trudność. Karty zawierają ilustracje i elementy, które nie występują w prawdziwym życiu, ma to dać dziecku wrażenie, ale takie które jest oparte na prawdzie i będzie inspirować jego wyobraźnię. Karty jak również cały program Wielkich Lekcji jest przeznaczony dla dzieci szkolnych (6-9 lat) jest to czas gdy możemy wprowadzać takie ilustracje. Do 6 roku, życia nie powinno się pokazywać dzieciom fikcji.
Pierwsza Wielka Lekcja rozpoczyna podróż po historii, zdradza niewidzialne prawa natury, fascynuje dzieci (i nas) i inspiruje do dalszych poszukiwań. Bezsprzecznie warto ją pokazać dzieciakom, warto ją przeprowadzić choć na początku może wydawać się bardzo trudna. Najgorszy jest pierwszy raz, później już jest o wiele łatwiej. Atrakcyjność opowieści o powstaniu wszechświata leży przede wszystkim w jej eksperymentach dlatego warto się do nich dobrze przygotować, zgromadzić potrzebne przedmioty i na początek samodzielnie je przeprowadzić, aby następnie zaproponować je dzieciom. Pamiętaj, że strach ma wielkie oczy, dasz sobie radę z opowiadaniem, a nawet jeśli coś Ci nie wyjdzie to tylko Ty będziesz o tym wiedzieć 😉
Trzymam za Ciebie kciuki! Daj znać w komentarzu jak Ci poszło!